Oglądanie i obserwowanie drzew i krzewów jest ważnym przygotowaniem dla osoby kształtującej bonsai, gdyż wyćwiczone oko może szybko ocenić harmonijną formę drzewa. Aby wzmóc wyczucie tej formy, warto robić szkice i zdjęcia, stworzyć sobie małe archiwum, aby w razie potrzeby mieć do dyspozycji dostatecznie wiele projektów.

Bonzai jest małym drzewkiem, ze wszystkimi szczegółami występującymi na drzewie w naturze, takimi jak pięknie wykształcone konary i gałęzie, szorstka kora, mocny pień i rozrośnięta nasada korzeni. Naszym celem, szczególnie jeśli chcemy uzyskać specjalny efekt, jest ukształtowanie pięknie zharmonizowanej i przede wszystkim zdrowej formy drzewa. Można więc je sztucznie postarzyć, gdy pozwoli się zaschnąć częściom gałęzi i pnia. Przy obserwowaniu kształtu drzewa trzeba zwrócić uwagę, jak biegnie pień. Czy jest prosty, zgięty, pochylony lub dziwnie uformowany i jak są ułożone gałęzie. Ważne jest też, czy drzewo ma symetryczną koronę.

Wszystkie powyższe te rozważania mogą być pożyteczne, ale przy studiowaniu w naturze wzorów dla bonzai trzeba się również zastanawiać nad materiałem nadającym się do ich ukształtowania. Kopia starej sosny nie zawsze musi być wyprodukowana z jej surowca. Można do tego celu użyć również jałowca. Prototyp platana można zastąpić na przykład drobnolistnym klonem polnym.

Każdy typ krajobrazu, zarówno nizina, jak krajobraz pagórkowaty czy wysokogórski, ma swą typową formę drzewa: zupełnie wyprostowaną, plaska lub pochyloną, figlarną lub dziwaczną. Na nizinie drzewa rosną przeważnie proste i stosunkowo wysokie. Odpowiada temu pień w kształcie żerdzi. W krajobrazie pagórkowatym lub w niskich górach drzewa rozrastają się na szerokość. Nad morzem rosną często w określonym kierunku, najczęściej w kierunku wiatru. W wysokich górach drzewa są poskręcane i o bardzo potężnym i stożkowatym pniu.