Style klasyczne bonsai i formy kopiowane z natury

Kształt drzewa jest tak indywidualny, że czasami nie ma się pewności, czy wygląda ono pięknie, czy brzydko. Istnieją tysiące form drzew, odpowiednich dla kolekcjonerów bonzai. Nie trzeba koniecznie trzymać się sztywnych reguł, ponieważ każdy człowiek ma własny gust. Uroda bonzai zależy od poczucia piękna, różnego na różnych kontynentach. W Japonii spotyka się głównie bonzai dobrze wyrośnięte i bardzo dobrze wykształcone. W Europie wolimy drzewka bardziej eleganckie i zwykle bardzo smukłe. W USA preferuje się kształty bardziej zwarte, dochodzące często do metrowej wysokości.

Formowanie bonzai według europejskich kryteriów nie powinno się zawsze trzymać japońskich reguł. Dotyczy to głównie formy poszczególnych gałęzi i rozmieszczenia nasady korzeni. Ogólny kształt i pień bonzai może odpowiadać kształtom europejskich drzew.

Klasyczne style bonzai można scharakteryzować następująco:

Forma całkowicie wyprostowana (Chokkan). Dzięki nieskomplikowanemu i przejrzystemu prowadzeniu linii forma ta jest przy kształtowaniu bonzai pierwszym i najważniejszym zadaniem dla początkujących kolekcjonerów. Na niej buduje się formy bardziej skomplikowane. Dlatego należy dokładniej ją przestudiować. Początkującemu hobbyście najłatwiej też dać sobie radę z tą formą.

Forma miotlasta (Hokidachi).
W stanie bezlistnym forma ta robi wrażenie bardzo filigranowej, graficznej. Do jej utworzenia przede wszystkim używa się wiązów lub spokrewnionego z nimi gatunku Zelkowa (rodzina Ulmaceac). Gałęzie odchodzą od centralnego punktu i rozprzestrzeniają się we wszystkich kierunkach. Natomiast korzenie biegną poziomo we wszystkie strony. Przy formie miotlastej nie tworzy się dominującej gałęzi, lecz prowadzi wiele gałęzi tej samej rangi. W trakcie rozwoju niektóre gałęzie się wybijają i muszą być silnie skracane lub usuwane.

Forma bliźniacza (Sokan). Forma bliźniacza pnia może wyrastać z jednego korzenia lub z dwóch oddzielnych. Przy wyborze roślin dobrze jest użyć jednej rośliny mocniejszej, a drugiej słabszej. W ten sposób uzyskuje się lepszą harmonię. Forma bliźniacza nie zawsze musi być bardzo wyprostowana. Może się również trochę pochylać.

Forma tratwy (Ikada-buki). Jest formą rzadko spotykaną w zbiorach bonzai. Tworzy się ją z jednego przewróconego drzewa, którego pień leży poziomo na ziemi i na nowo ukorzenia. Pierwotne gałęzie sterczą prawie pionowo, w miarę upływu lat tworzą wiele pni.
Do wytworzenia tej formy używa się dziczek mających wiele gałęzi po jednej stronie. Później stają się one pniami. Niepotrzebne gałęzie ze strony przeciwnej usuwa się tuż przy pniu. Podłużną stronę pnia pozbawioną gałęzi trochę się nacina, aby umożliwić szybsze tworzenie się korzeni. Bandażami lub łykiem dociska się roślinę do ziemi.

Pień wielokrotny (Kabudate). Podobnie jak w formie tratwy, wiele pni wyrasta z jednego korzenia. Przy tym drzewko główne może być niezależnie pochylone, przygięte lub jak smagane silnym wiatrem.

Forma pół kaskady (Han-kengai).
Pierwotna forma pól kaskady występuje w górach na stromym podłożu. Podczas kształtowania pól kaskady najniżej leżąca gałąź nie powinna sięgać poniżej dolnego brzegu misy. Jako pojemnika używa się mis średnio wysokich, okrągłych, kwadratowych lub sześciokątnych.

Forma kaskady (Kengai). W naturze formy kaskady występują na skalnych urwiskach. Ukorzeniają się bardzo głęboko w skale i nisko zwisając, dopasowują się do skalnych ścian. Bonzai tego typu stawiamy na wysokim stoliku, aby były odpowiednio wyeksponowane.

Forma literata (Bunjingi). Forma bardzo samowolna, o pniu głęboko poskręcanym i lekko pochylonym. Chętnie prowadzona z drzew iglastych. Jako materiału podstawowego używa się drzew bardzo gęstych, o gałęziach sięgających do samego dołu, które w dolnej części zostają całkowicie obcięte. Bardzo ważną cechą jest kształt pnia zwężający się ku górze na bardzo potężnej podstawie. Wierzchołek rośliny musi być dobrze uformowany. Partie gałęzi powinny „zbiegać” 3-7 schodkami.

Forma smagana silnym wiatrem (Fnkinagashi). Nie wymaga bliższego opisu. Bardzo piękny materiał porównawczy można znaleźć na brzegu morskim, gdzie wiatr zawsze dmie w jednym kierunku, tworząc charakterystyczne sylwetki drzew.

Forma pochylonego pnia (Shakan).
Można ją często spotkać. Wszystkie gatunki drzew nadają się do prowadzenia w rej formie. Może to być bonzai o cienkim lub grubym pniu. W miarę możliwości korzeń powinien być rak wyeksponowany, aby sprawiał wrażenie, że powstał wykroi drzewa spowodowany działaniem burzy.